Aflareynsla

Nú er búið að ákveða hvað má veiða mikið úr hinum ýmsu fiskistofnum við Ísland á næsta fiskveiðiár og auðvitað er um niðurskurð að ræða, verður þetta því 25. árið, sem veiðunum er stýrt eftir veiði ráðgjöf Hafró og hinu fræga reiknilíkani þeirra.  Fyrstu 10 árin var alltaf veitt meira en fiskifræðingar ráðlögðu og aðallega í þorski.  Þegar það tímabil er skoðað kemur talsvert undarlegt í ljós.  Veiðiráðgjöfin virðist alltaf  elta veiðina.  sl. 10 ár hefur verið farið nær 100% eftir tillögum Hafró og þá skeður það sama að ráðgjöfin eltir veiðina.  Þegar aflakvóti var gefin út fyrir fiskveiðiárið 2007/2008 sögðu sjómenn að það yrði nær útilokað að veiða 100 þúsund tonn af ýsu með svona litlum kvóta í þorski sem var 130 þúsund tonn og allt stefnir í að ekki náist að veiða allan ýsukvótann og auðvitað brást Hafró við eins og áður og ráðlögðu skerðingu á ýsukvótanum, þrátt fyrir að þeir viðurkenndu að ýsustofninn væri í góðu lagi og mjög sterkur.  Ég er viss um að ef útgerðar menn tækju sig saman og veiddu ekki eitt einasta kíló af þorski á næsta ári þá kæmi tillaga frá Hafró um algert veiðibann á þorski.  Það sama myndi líka ske ef útgerðarmenn tækju sig saman og veiddu 250 þúsund tonn af þorski á núverandi fiskveiði ári þá yrði tillaga Hafró fyrir næsta fiskveiðiár mjög nálægt 250 þúsund tonnum af þorski og borið við að villa hafi fundist í reiknilíkaninu fræga., þar sem 600 hundruð þúsund tonn af þorski týndust eitt árið.  Annars er svolítið áhugavert að velta því fyrir sér hvernig fundið er út hvað hvert skip má veiða mikið.  Þegar kvótakerfið var sett á fyrst fyrir 25 árum var aflamark hvers skips fundið út þannig að tekin var afli hvers skips þrjú árin þar á undan og fundið út meðaltal af þeirri veiði og notað sem veiðireynsla hvers skips, sem prósentu hlutfall af heildar aflakvótanum.  1991 er svo lögunum breytt þannig að þessar heimildir geta gengið kaupum og sölum.  Það sama var gert við smábátaflotann þegar hann var settur inn í þetta kvótakerfi.  Er því nú svo komið að yfir 80% af upprunalegum veiðiheimildum er í höndum þeirra sem hafa þurft að kaupa hann af þeim sem fengu úthlutað á sínum tíma og vegna kaupa á veiðiheimildum hafa útgerðarfyrirtæki orðið að skuldsetja sig mikið.  Síðast sem ég heyrði var það að útgerðin skuldaði í dag yfir 300 hundruð milljarða en var vel innan við 100 áður.  Ekki fær eigandi auðlindarinnar krónu til sín við þessar sölur á aflaheimildum, en eigandinn er að sjálfsögðu íslenska þjóðin.

Aflamarkið er bundið við skipin og því færist það til ef skip er selt með veiðiheimildum, og eins og áður sagði er það byggt á veiðireynslu áranna 1981-1982 og 1983.  En hverjir sköpuðu þessa veiðireynslu, voru það skipin sjálf en ekki skipstjóri og skipshöfn hvers skips?   Fiskiskip eitt og sér hversu tæknivætt það er getur aldrei veitt fisk.  Við getum tekið dæmi úr smábátaflotanum en þar var algengt að við t.d. handfæraveiðar að aðeins einn maður var um borð og þá oftast eigandi bátsins.  Hvort er nú líklegra að það hafi verið sjómaðurinn eða báturinn sem veiddi fiskinn?  Auðvitað voru það skipstjórar og sjómenn sem unnu hverju skipi inn veiðireynslu.  En hver er þeirra réttur í dag í þessu kerfi?  Hann er nákvæmlega enginn og mætti ætla að fiskiskipin hafi verið ómönnuð á viðmiðunarárunum. 

Annar þeirra manna sem Mannréttindanefnd Sameinuðu Þjóðanna taldi að mannréttindi hefðu verið brotin á, var búinn að starfa sem skipstjóri á fiskiskipum, bæði bátum og togurum og hafði með sínum störfum skapað sinni útgerð veiðireynslu og keypti sér lítinn bát eftir að togarinn sem hann var skipstjóri á til fjölda ára var seldur.  Hann ætlaði að reyna að skapa sér atvinnu í þeirri atvinnugrein sem hann hafði menntað sig til og alltaf verið sjómaður.  En hann var stoppaður af og dæmdur í Hæstarétti fyrir ólöglegar veiðar, því hann hafði enga aflareynslu og þar af leiðandi gat hann ekki fengið kvóta.

Nú er svo komið að enginn getur byrjað á útgerð nema að eiga nokkra milljarða þannig að nýliðun í greininni er enginn.  Enda væri sá aðili sem ætti nokkra milljarða ekki svo vitlaus að reyna að ávaxta það fé í sjávarútvegi þar sem duttlungar Hafró geta geta rýrt þessa eign á hverju ári.  Ég var fyrir stuttu að lesa viðtal við mikinn aflaskipstjóra á frystitogara og hann sagði: "Eins og ástandi er orðið í sjávarútvegi á Íslandi í dag, get ég ekki með góðri samvisku ráðlagt neinum af mínum niðjum að ætla að stunda sjómennsku."  Það sama á við um útgerðarmenn eina nýliðunin þar kemur í gegnum erfðir á skipum og kvóta.  Nú er meirihluti skipstjóra á okkar nótaskipum orðnir rosknir menn, sem byrjuðu skipstjórn um 1960-1965 eða fyrr og það er kannski ekki svo langt þar til aðalfundir L.Í.Ú. verða haldnir á Hrafnistu.

Það er staðreynd að sú atvinnugrein sem ekki verður nýliðun í er dauðadæmd.  Enda er svo komið að við verðum að manna mörg okkar fiskiskip með Pólverjum og Rússum.  Verður kannski næsta skref í þessu kvótarugli að leyfa útgerðarmönnum að leigja erlendum aðilum aflakvóta?  Því spyr ég til hvers vorum við að berjast við að færa okkar landhelgi í 200 sjómílur ef endirinn verður síðan sá að erlendir aðilar koma til með að veiða fiskinn?  Nei það verður að finna leið fyrir unga og efnilega menn til að geta gert út fiskiskip á Íslandi um ókomna framtíð.

Það er mikið rætt um nýsköpun í atvinnulífinu og eitthvað þurfi að finna sem gagnist landsbyggðinni, en ekki fylgir nú mikill hugur hjá stjórnvöldum þegar á reynir.  Á Vestfjörðum eru starfandi tvö fyrirtæki í ferðaþjónustu og það þriðja er nýstofnað.  Þessi fyrirtæki bjóða erlendum ferðamönnum uppá að veiða fisk og hafa komið sér upp talsverðum fjölda af smábátum, sem eru leigðir ferðamönnunum.  Fyrirmyndin er sótt til Noregs en þar hefur svona ferðamennska blómstrað í  nokkur ár.  Þetta eru að stórum hluta Þjóðverjar sem sækjast í svona veiðiferðir og þetta gefur nokkuð vel af sér, því ferðamennirnir greiða leigu fyrir bátana auk þess gistingu ofl.  Síðan má hver maður taka með sér heim 20 kg. af flökum af þeim fiski sem hann hefur veitt.  Fyrsta sumarið sem þetta var gert tókst nokkuð vel til og fyrirtækin höfðu af þessu talsverðan hagnað.  En þá kom bakreikningurinn frá Fiskistofu, því ekki var neinn kvóti á þessum bátum og þurfti nú að greiða sekt til Fiskistofu fyrir allt sem veitt hafði verið.  Þar með fór allur hagnaðurinn af þessum ferðamönnum og litlu munaði að fyrirtækin yrðu gjaldþrota.  Síðan hefur verið passað að leigja aflakvóta vegna þessara veiða og hækka þar með verið sem hver ferðamaður þurfti að greiða.  En þrátt fyrir það minkaði ekkert aðsóknin í þessar ferðir.  En kvótaleigan hafði sín áhrif, því í allri ferðamennsku eru ferðir skipulagðar nokkuð fram í tímann og þegar búið var að selja ákveðnum hópum ferðir og taka við greiðslu fyrir varð að leigja kvótann sama hvað hann kostaði.  Þetta orsakaði það að verð á leigukvóta rauk upp úr öllu valdi og tók nú að bitna á þeim trillukörlum sem þurfa að leigja sér kvóta.  Hefði nú ekki verið nær hjá stjórnvöldum að leyfa þessari nýju atvinnugrein að byggja sig upp og hafa þessar veiðar undanskildar kvóta eins og er í Noregi.  Ekki er magnið svo mikið aðeins nokkrir menn á hverjum bát að veiða með sjóstöng inná fjörðum í nokkra mánuði á ári.  Þessir ferðamenn skilja eftir þó nokkur gjaldeyrir í landinu og kaupa sér hina margvíslegu þjónustu eins og aðrir ferðamenn.  Nei varðhundar kvótakerfisins gæta þess vandlega að ekki sé einn einasti fiskur veiddur á Íslandsmiðum nema gjald komi fyrir, því hver einasti fiskur, sem syndir í hafinu umhverfis Ísland er eign einhvers aðila.

Athugasemdir

[Sigurður Þórðarson, 6.7.2008 kl. 17:24]

Frábær og vönduð færsla hjá þér Jakob eins og mátti búast.  Ég er þér algjörlega sammála.